Hội chứng Cushing là một bệnh lý nội tiết do rối loạn chức năng vỏ tuyến thượng thận,làm tăng hormon glucocorticoid không kìm hãm được. Đây là bệnh lý nội tiết hay gặp trong lâm sàng.
- Những tai biến trong sản khoa thường gặp
- Điều trị rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD)
- Mẹo vặt khắc phục các vấn đề mùa nóng
Hội chứng Cushing
Bệnh hường gặp ở nữ tuổi 25 – 40 tuổi. Ở trẻ em thường gọi là bệnh rối loạn sinh dục thượng thận.
Nguyên nhân
Hội chứng Cushing được phân nhiều loại, mỗi loại lại có nguyên nhân khác nhau.
-Bệnh Cushing:do u tuyến yên tăng tiết ACTH (là tên viết tắt của hormone kích vỏ thượng thận adrenocorticotropic hormone) gây quá sản thượng thận 2 bên. U tuyến yên có thể có triệu chứng đau đầu, bán manh, nhìn mờ khi khối u to gây chèn ép giao thoa thị giác. Xét nghiệm Cortisol huyết tăng và ACTH tăng.
-Hội chứng giả Cushing (Cushing do thuốc): đây là hậu quả của tình trạng lạm dụng thuốc corticoid kéo dài không có kiểm soát. Thường gặp trong các bệnh lý cơ xương khớp, bệnh lý về máu, hen phế quản.Dùng quá nhiều các chế phẩm corticoid nhằm giảm đau, chống dị ứng nhưng dùng sai liều lượng. có tiền sử dùng Corticoid. (Prednisolon, dexamethasone, K-Cord, Medrol…). Đây là hội chứng thường gặp nhất trong lâm sàng và biến chứng nặng nề như suy thượng thập cấp, rối loạn điện giải nặng, nhiễm trùng cơ hội.
Biểu hiện lâm sàng
-Cushing là bệnh lý có hội chứng đặc trưng béo trung tâm (béo thân), mặt tròn đỏ, u mỡ sau gáy, rậm lông mi, tóc mai, râu, ria mép ở nữ, tóc sau gáy; tăng huyết áp, trứng cá ở mặt, lưng; rạn da màu tím đỏ, sờ vào thấy mịn như lụa. Vị trí thường gặp ở vùng bụng dưới hai bên,hai mặt trong của đùi , khoeo chân, nếp lằn nách, lưng
-Tăng cân, mệt mỏi, mất kinh ở nữ, âm vật to; rối loạn tâm lý, yếu cơ gốc chi, loãng xương, sỏi thận, đái tháo đường.
-Hội chứng giả Cushing do sử dụng cortoicoid tổng hợp, có các biểu hiện lâm sàng tương tự với u thượng thận, phân biệt nhờ khai thác tiền sử và xét nghiệm. Hội chứng này cũng có các biểu hiện yếu cơ, teo cơ, nhanh mệt, loãng xương các vết rạm da màu tím và dễ bầm tím. Loãng xương có thể gây xẹp đốt sống và gẫy xương hệ thống. Giảm chất khoáng trong xương.
Biểu hiện lâm sàng
-Tăng sản xuất glucose ở gan và đề kháng insulin gây rối loạn glucose máu.Gây đái tháo đường, lâm sàng gặp khoảng 20% bệnh nhân. Tăng tích tụ mỡ ở mặt, hay còn gọi là “mặt tròn như mặt trăng”; ở giữa 2 xương bả vai; tích tụ mỡ trên xương đòn và ở mạc treo ruột gây béo thân. Tăng huyết áp thường gặp, thay đổi về tâm thần có thể nặng từ dễ kích thích. Ở nữ tăng androgen có thể gây trứng cá, rậm lông, thưa kinh hoặc mất kinh. Một số biểu hiện do tăng glucocorticoid như: béo phì, tăng huyết áp, loãng xương và đái tháo đường nhưng không đặc hiệu. Các biểu hiện như: dễ bầm tím, vết rạm da mầu tím, yếu – teo cơ (mặc dù ít gặp) là các biểu hiện khá đặc trưng gợi ý hội chứng Cushing.
Phân biệt hội chứng Cushing với các bệnh khác
Bác sĩ tư vấn: Cần phân biệt với: béo phì thường ở toàn thân chứ không phải béo thân. Bài tiết cortisol niệu bình thường, nồng độ cortisol máu bình thường.
Hội chứng Cushing do thuốc do sử dụng corticoid: Cushing do thuốc thường liên quan đến: tổng liều corticoid sử dụng, thời gian bán hủy của thuốc, thời gian điều trị và thời gian sử dụng thuốc trong ngày.
Điều trị bệnh
Điều trị Cushing hiệu quả cần xác định được nguyên nhân gây bệnh.
-Hội chứng Cushing: (u thượng thận) phẫu thuật nội soi lấy u.Trước và sau điều trị phải điều trị tích cực huyết áp, kiểm tra chặt chẽ nồng độ cortisol huyết và điện giải đồ để bồi phụ kịp thời tránh suy thượng thận cấp.
-Bệnh Cushing: đối với trường hợp phát hiện khối u, đa số trường hợp phẫu thuật thành công. Những khối u nhỏ khó phát hiện thì bước đầu điều trị nội khoa để giảm triệu chứng cho bệnh nhân và triển khai các kỹ thuật cao hơn nhằm phát hiện chính xác khối u.
-Hội chứng Cushing do thuốc: phải điều trị nguyên nhân và sử dụng thuốc không có nguồn gốc corticoid thay thế. Trong trường hợp phải dùng glucocorticoid, phải dùng theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc, khi phát hiện mắc hội chứng Cushing do thuốc phải đến gặp bác sĩ chuyên khoa nội tiết để tránh suy thượng thận cấp gây nguy hiểm đối với tính mạng người bệnh.
Trên đây là những kiến thức để giúp mọi người tham khảo và hiểu về căn bệnh này,đặc biệt là cách phòng tránh căn bệnh này do dùng thuốc corticoit liều cao và kéo dài.
Nguồn tapchisuckhoe.edu.vn