Trên thực tế, việc mua và dùng thuốc táo bón hiếm khi người bệnh cần tới chỉ định bác sĩ. Tuy nhiên, việc dùng thuốc chống táo bón cũng không phải đơn giản. Do tự làm bác sĩ, người bệnh có thể đứng trước nhiều nguy cơ có hại cho sức khỏe. Vậy sử dụng thuốc chống táo bón như thế nào là đúng? Hãy cùng tìm hiểu qua bài phỏng vấn các bác sĩ, chuyên gia đến từ trường Cao đẳng Y Dược Việt Nam sau đây.
Lạm dụng thuốc chống táo bón sẽ gây nguy hiểm như thế nào?
Hỏi: Thưa bác sĩ, có những loại thuốc điều trị táo bón nào ạ?
Trả lời:
Người ta thường phân loại thuốc trị táo bón theo thành phần và cơ chế tác dụng. Theo tiêu chí này thì thuốc điều trị táo bón có tất cả 5 nhóm sau đây:
- Viên uống bổ sung chất xơ là những viên uống hay dung dịch bào chế chiết xuất từ chất xơ tự nhiên hay nhân tạo. Mục tiêu của những viên uống này là làm tăng khối lượng chất xơ một cách cố ý trong phân, do đó tăng kích thích nhu động ruột. Một số loại chất xơ điển hình như methylcellulose, psyllium, polycarbophil.
- Thuốc nhuận tràng thẩm thấu: Chúng có bản chất là những ion kim loại, những hợp chất vô cơ hay là những phân tử đường không được tiêu hóa. Thuốc không được hấp thu vào máu mà tồn lưu trong phân làm nâng cao áp suất thẩm thấu trong phân. Dưới tác dụng này, thuốc có tác dụng kéo và giữ nước trong phân, làm cho phân mềm ra. Đại diện điển hình của nhóm thuốc này gồm các thuốc như manhe hydroxid, natri sulfat, natri phosphat là các thuốc có bản chất ion; Lactulose, sorbitol, polyethylene glycol là những thuốc có bản chất là những phân tử đường không tiêu hóa. Trong nhóm này có sorbitol là thuốc thường hay được dùng trong thực tế.
- Thuốc nhuận tràng kích thích: Những thuốc này có cấu tạo là những chất chiết xuất hoặc tổng hợp có tác dụng kích thích nhu động ruột làm tăng lưu chuyển phân như senna, bisacodyl, natri picosulfat.
- Thuốc xổ là thuốc có bản chất là dầu hay chất cao phân tử có ái lực mạnh với nước. Khi dùng những thuốc này có tác dụng làm cho hàm lượng dầu trơn trong phân được tăng lên hoặc là nồng độ chất béo trong phân tăng lên hoặc là nước trong phân nhiều lên… sẽ làm phân mềm ra như dầu khoáng, glycerin, macrogol…
- Thuốc hoạt hóa kênh clo có chứa chất kích thích sự hoạt động của kênh clo (liên quan tới tiết dịch tiêu hóa) trên bề mặt ruột, làm tăng tiết dịch tiêu hóa, giúp cho phân có chứa nhiều nước từ dịch tiêu hóa nên dễ “đi”. Hiện tượng táo bón vì thế mà giảm bớt. Đại diện điển hình của nhóm này là lubiprostone.
Hỏi: Thưa bác sĩ, dùng thuốc nhuận tráng có thể gây những tác hại gì ạ?
Trả lời:
Với nhóm thuốc nhẹ nhất như viên uống bổ sung chất xơ do chúng chỉ tồn tại trong lòng ruột không biến đổi và được đào thải ra ngoài nên chúng gần như ít gây ra tác hại. Và nó chỉ có tác hại duy nhất là khi dùng sai chỉ định. Ví dụ dùng trong trường hợp táo bón do u ruột thì sẽ gây nguy hiểm.
Thuốc nhuận tráng có thể gây những tác hại gì?
Đối với thuốc nhuận tràng thẩm thấu, tác hại lại do chính hoạt chất gây nên. Trên nguyên tắc những thuốc này không hấp thu trong cơ thể mà ở lại nguyên trong ruột để tạo ra áp lực thẩm thấu như kỳ vọng. Nhưng thực tế lại không giống với lý thuyết vì một phần tương đối những chất này vẫn được hấp thu. Với người khỏe thì không sao nhưng với người có vấn đề về gan và thận thì người bệnh sẽ dễ bị nhiễm độc các chất này và làm cho bệnh tình trở lên trầm trọng.
Đối với thuốc xổ và thuốc hoạt hóa kênh clo. Tác hại của những thuốc này không do tác dụng phụ gây ra mà lại nằm ở tác dụng chính. Do những thuốc này làm kéo một lượng lớn nước và dịch tiêu hoá nên người bệnh dễ bị mất muối và điện giải. Cùng với đó là sự giảm hấp thu chất dinh dưỡng nên có thể hiệu quả dinh dưỡng sẽ không được như ý. Một số thuốc còn bị chỉ ra là tác nhân gây quái thai. Cho nên việc sử dụng những thuốc này điều trị những trường hợp táo bón mạn tính cũng không hề dễ.
Hỏi: Thưa bác sĩ, vậy nên dùng thuốc chữa táo bón như thế nào cho đúng ạ?
Trả lời:
Bác sĩ chuyên khoa Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn khuyến cáo đứng trước những hiệu quả và nguy cơ như trên, chúng ta cần phải có sự lựa chọn đúng đắn. Không nên dùng thuốc chống táo bón kéo dài mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Sự thẩm định của bác sĩ sẽ giúp biết được tác dụng của thuốc đến đâu, đánh giá các biến chứng do thuốc gây ra (nếu có) và quyết định nên dùng tiếp tục thuốc đang uống hay chuyển sang thuốc khác.
Không nên dùng kéo dài nhóm thuốc xổ và thuốc hoạt hóa kênh clo. Những thuốc này do có sự tác động mạnh vào bộ máy tiêu hóa nên thực sự không đáp ứng được bảo đảm dinh dưỡng tốt cho người bệnh.
Việc dùng thuốc điều trị táo bón nên bắt đầu từ những thuốc nhẹ nhất như dùng viên uống bổ sung chất xơ và thuốc nhuận tràng thẩm thấu. Vì lý do chúng an toàn và ít tác dụng phụ hơn các nhóm thuốc khác.
Ngoài ra nên ăn nhiều chất xơ từ rau xanh và trái cây, tập thể dục để cải thiện tình trạng táo bón.