Trong kho tàng phong phú của Đông y, cỏ mực – còn được gọi là cỏ nhọ nồi – là một trong những vị thuốc quen thuộc và giàu giá trị dược liệu. Dù là một loại cây mọc hoang phổ biến tại Việt Nam, nhưng qua bàn tay của các bác sĩ Đông y, cỏ mực đã trở thành một phương thuốc quan trọng trong điều trị nhiều chứng bệnh liên quan đến huyết, gan, thận và da liễu.
Đặc điểm và thu hái
Cỏ mực thuộc họ Cúc, tên khoa học là Eclipta prostrata. Cây có thân nhỏ, cao trung bình từ 30 đến 50 cm, thường mọc hoang ở những nơi đất ẩm. Lá mọc đối, hoa nhỏ màu trắng nằm ở kẽ lá hoặc ngọn cành. Toàn thân cây đều có thể được dùng làm thuốc sau khi thu hái và sấy khô.
Theo ghi chép trong các tài liệu Đông y cổ, cỏ mực có vị ngọt, tính lạnh, đi vào hai kinh Can và Thận. Cây được sử dụng dưới nhiều dạng như sắc uống, giã tươi lấy nước hoặc phơi khô tán bột.
Công dụng chữa bệnh theo Đông y
Các bác sĩ Đông y đánh giá cao khả năng lương huyết và chỉ huyết của cỏ mực. Tức là, cây có tác dụng làm mát máu và cầm máu hiệu quả, đặc biệt trong các trường hợp như chảy máu cam, ho ra máu, đại tiện ra máu, rong huyết, băng huyết ở phụ nữ, hoặc xuất huyết dưới da.
Ngoài ra, cỏ mực còn được dùng để bổ can thận, rất phù hợp cho những người bị can thận âm hư với biểu hiện như mệt mỏi, suy nhược, hoa mắt, chóng mặt, tóc bạc sớm. Một số bài thuốc Đông y cổ truyền còn phối hợp cỏ mực với thục địa, hà thủ ô… để dưỡng âm và đen tóc.
Ứng dụng trong chăm sóc da và làm đẹp
Ít ai ngờ rằng cỏ mực – một loại cây mọc đầy trong vườn – lại có tác dụng chăm sóc da hiệu quả. Với tính kháng khuẩn và chống viêm, cỏ mực thường được sử dụng để trị các chứng mẩn ngứa, mụn nhọt, chàm và viêm da nhẹ. Một số bác sĩ đông y còn hướng dẫn dùng nước sắc cỏ mực để gội đầu, giúp làm sạch da đầu, giảm gàu và hỗ trợ làm đen tóc một cách tự nhiên.
Dạng sử dụng và lưu ý
Tùy mục đích điều trị, cỏ mực có thể được dùng riêng hoặc phối hợp với nhiều vị thuốc khác trong các bài thuốc cổ truyền. Thường thì bác sĩ Đông y sẽ căn cứ vào thể trạng và bệnh lý cụ thể để kê đơn phù hợp. Trong dân gian, nhiều người sử dụng cỏ mực tươi giã lấy nước uống hoặc đắp ngoài da, tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ, người bệnh nên tham khảo ý kiến chuyên môn trước khi dùng.
Dù cỏ mực là loại thảo dược lành tính, nhưng việc sử dụng quá liều hoặc sai cách có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa hoặc gây lạnh bụng ở người có tỳ vị hư hàn.
Trong bối cảnh ngày càng nhiều người tìm về phương pháp chữa bệnh tự nhiên, các bác sĩ Đông y đóng vai trò then chốt trong việc chẩn đoán đúng bệnh và xây dựng liệu trình điều trị hiệu quả. Với những vị thuốc như cỏ mực, việc kết hợp đúng tỷ lệ, phối ngũ hợp lý là yếu tố quyết định sự thành công của bài thuốc. Đồng thời, bác sĩ Đông y cũng giúp người bệnh hiểu đúng và sử dụng thảo dược một cách an toàn, tránh tình trạng “thuốc nam tự điều trị” dễ gây hại cho sức khỏe.