Đào nhân là một trong những vị thuốc được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền với công dụng hoạt huyết, khứ ứ, thông kinh và nhuận tràng. Với đặc tính trị liệu mạnh, Đào nhân không chỉ hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt mà còn giúp trị táo bón, bại liệt, và đau tức vùng tim do khí huyết ứ trệ.
Đào nhân là hạt của quả đào, có hình trứng dẹt, chiều dài khoảng 0,8 – 1,5 cm, rộng từ 0,5 – 1 cm. Một đầu của hạt nhọn, đầu kia tròn. Vỏ ngoài mỏng, màu nâu vàng đến nâu đỏ, có nhiều vân dọc. Lõi bên trong có màu trắng ngà đến trắng vàng, chứa tinh bột và nhiều chất dầu. Thể chất cứng nhưng dễ bẻ gãy, khi bẻ có mùi thơm đặc trưng, vị đắng nhẹ và ngậy bùi.
Tính vị – Quy kinh
Bác sĩ Y học cổ truyền cho biết Đào nhân có vị đắng, ngọt, tính bình. Quy vào các kinh Tâm và Can.
Công năng – Chủ trị
Công năng: Hoạt huyết, khứ ứ, nhuận tràng.
Chủ trị: Vô kinh, mất kinh, huyết ứ trong tử cung (trưng hà), đau nhức do chấn thương, táo bón.
Theo Võ Văn Chi: Đào nhân có tác dụng phá huyết, thông kinh, thông tiện, giáng áp, chỉ khái; có khả năng ức chế đông máu, chống viêm, chống dị ứng.
Cách dùng – Liều dùng
Ngày dùng từ 4,5g đến 9g. Dùng ở dạng thuốc sắc là phổ biến, ngoài ra còn có thể dùng ngâm rượu hoặc chế thành viên.
Kiêng kỵ – Thận trọng
- Phụ nữ có thai tuyệt đối không nên dùng do đặc tính hoạt huyết mạnh.
- Người có chứng huyết hư, không có ứ trệ cũng không nên sử dụng.
Một số bài thuốc thường dùng có Đào nhân
Chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh:
Đào nhân, Hồng hoa, Ngưu tất, Tô mộc, Mần tưới, Nghệ vàng – mỗi vị 8–15g. Sắc uống ngày 1 thang. Có tác dụng hoạt huyết, điều kinh.
Chữa bí đại tiện (táo bón do huyết ứ):
Dùng 40g Đào nhân, luộc chín và ăn khi đói. Có tác dụng nhuận tràng, kích thích tiêu hóa.
Chữa bại liệt nửa người (theo dân gian):
Dùng 2000 hạt đào (đã bóc vỏ), ngâm trong 1,5 lít rượu trong 21 ngày. Nhân đào sau khi phơi khô, sấy giòn, tán thành bột mịn, trộn với nước cháo để làm viên (kích cỡ hạt đậu đen). Mỗi ngày uống 30 viên, dùng kèm 1 thìa rượu ngâm đào nhân.
Chữa đau vùng tim đột ngột (theo kinh nghiệm dân gian):
Lấy 30g nhân đào (đã bóc vỏ), giã nhuyễn, cho vào một chén nước, đun kỹ, chia làm 3 lần uống trong ngày. Có tác dụng lưu thông khí huyết vùng ngực.
Lưu ý: Khi sử dụng các vị thuốc Đông y, đặc biệt là vị có hoạt tính mạnh như Đào nhân, cần có sự theo dõi và chỉ định của thầy thuốc Đông y có kinh nghiệm. Tránh tự ý dùng khi chưa rõ thể trạng và tình trạng bệnh lý.