Đảng sâm bắc là một trong những dược liệu quý thường xuyên xuất hiện trong các bài thuốc Đông y. Với tính năng bổ khí, kiện tỳ, loại sâm này từ lâu đã được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc Nam – Bắc để điều trị các chứng bệnh về tiêu hóa, hô hấp và tăng cường thể lực.
Tổng quan về Đảng sâm bắc
Trong kho tàng dược liệu Đông y, Đảng sâm bắc (tên khoa học: Radix Codonopsis) là một vị thuốc được đánh giá cao nhờ khả năng cải thiện thể trạng cho người bệnh sau ốm hoặc người suy nhược lâu ngày. Tên gọi khác của loại thảo dược này bao gồm: Phòng đảng sâm, lộ đảng sâm, xuyên đảng sâm và mần cáy. Thuộc họ Hoa chuông (Campanulaceae), bộ phận dùng làm thuốc chính là phần rễ, thường được chế biến dưới dạng chích gừng để tăng hiệu quả sử dụng.
Đặc điểm nhận dạng cảm quan:
Rễ có dạng hình trụ, cắt khúc, vỏ ngoài nhăn nheo, rễ to có nhiều nếp nhăn ngang, rễ nhỏ có nhiều rãnh dọc.
Màu sắc: vàng nâu đến nâu xám; phần lõi bên trong có màu trắng ngà.
Mùi thơm nhẹ, vị ngọt thanh và thể chất dai.
Tính vị – Quy kinh trong Đông y
Theo Đông y, Đảng sâm bắc có vị ngọt (cam), tính bình thiên về hơi ấm, quy vào hai kinh phế và tỳ. Nhờ đặc tính này, nó có công năng:
Bổ tỳ, ích khí, sinh tân dịch, chỉ khát.
Thích hợp điều trị các chứng như tỳ vị yếu, phế khí hư, ăn uống kém, cơ thể mệt mỏi, đại tiện lỏng, người bệnh sau ốm lâu ngày hoặc suy nhược khí huyết.
Ngoài ra, Đảng sâm còn có khả năng tăng cường chức năng tiêu hóa, trị ho, tiêu đờm và hỗ trợ lợi tiểu – những tác dụng rất cần thiết trong các liệu pháp thuốc Nam – Bắc cổ truyền.
Cách dùng – Liều lượng phù hợp
Đảng sâm thường được sử dụng trong các bài thuốc dưới dạng:
- Thuốc sắc
- Thuốc hoàn
- Dạng bột
- Ngâm rượu
Liều dùng phổ biến: 20 – 40g mỗi ngày, phối hợp với nhiều vị thuốc khác trong các toa thuốc Đông y.
Lưu ý quan trọng:
Phụ nữ có thai, người bị tiêu chảy kéo dài hoặc chứng di tinh không nên dùng Đảng sâm nếu không có chỉ định của thầy thuốc.
Một số bài thuốc Nam – Bắc thường dùng Đảng sâm
Bài thuốc trị lao phổi và ho mới khởi phát (theo Diệp Quyết Tuyên):
Đảng sâm 16g, Hoài sơn 15g, Ý dĩ 10g, Mạch môn 10g, Cam thảo 3g, Hạnh nhân 10g, Khoản đồng hoa 10g, Xa tiền tử 10g. Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia uống 3 lần trong ngày.
Bài thuốc bổ thận, chữa đau lưng mỏi gối, tiểu rắt:
Đảng sâm 20g, Tắc kè 5g, Huyết giác 1g, Trần bì 1g, Tiểu hồi 0,5g, ngâm với 250ml rượu 40 độ. Sau 1 tháng, dùng 30ml mỗi lần, ngày 1-2 lần.
Phục hồi sức khỏe cho người già yếu hoặc làm việc quá độ:
Đảng sâm 40g, Long nhãn, Đương quy, Ngưu tất, Mạch môn mỗi loại 12g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang. Với người bệnh nặng có thể thêm Sâm tốt 4–8g uống riêng.
Chữa ho nhiều, đờm nhiều, nước tiểu có protein:
Đảng sâm 6–12g (tối đa 30g), Hạ cô thảo 12g, Mã đề 12g. Sắc uống chia 2–3 lần trong ngày.
Chữa vàng da do viêm gan:
Đảng sâm 12g sắc với 600ml nước, lấy 200ml chia uống 2–3 lần/ngày.
Đảng sâm bắc là một vị thuốc quý trong kho tàng y học cổ truyền, nổi bật với khả năng phục hồi sức khỏe toàn diện, đặc biệt là với những ai đang trong giai đoạn suy nhược cơ thể. Việc sử dụng đúng liều lượng và kết hợp với các thành phần khác sẽ giúp phát huy tối đa công dụng của vị thuốc đặc biệt này.