Diệp hạ châu đắng, hay còn gọi là Chó đẻ, là một vị thuốc quan trọng trong y học cổ truyền. Với các công dụng tiêu độc, sát trùng, tiêu viêm, và tán ứ, cây thuốc này hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý viêm nhiễm, ứ huyết và các bệnh về gan, thận.
- Y học cổ truyền khám phá công dụng chữa bệnh của dược liệu Đan sâm
- Đảng sâm bắc – Vị thuốc quý trong Đông y hỗ trợ phục hồi cơ thể suy nhược
Diệp hạ châu đắng, còn được gọi là Chó đẻ, có tên khoa học là Herba Phyllanthi amari, là một vị thuốc nổi bật trong y học cổ truyền. Với công dụng tiêu độc, sát trùng, tiêu viêm, tán ứ và thông huyết, cây thuốc này đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ để điều trị các bệnh lý như viêm họng, mụn nhọt, viêm da thần kinh, chàm, và các chứng bệnh liên quan đến sự ứ trệ máu huyết như sản hậu ứ huyết đau bụng. Diệp hạ châu đắng thuộc họ Thầu dầu (Euphorbiaceae), và bộ phận thường dùng là thân mang lá khô, được chế biến thành dạng thuốc sắc sau khi sấy khô.
Dưới đây là những thông tin tổng quan về Xích thược và công dụng chữa bệnh từ các bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn:
Cây Diệp hạ châu đắng là loài thảo mộc nhỏ, cao khoảng 30 cm, có thân nhẵn và cành nhỏ màu hơi tía. Lá cây mọc so le, sắp xếp thành hai dãy sít nhau, giống như lá kép lông chim. Phiến lá thuôn dài, màu xanh sẫm ở mặt trên và xanh nhạt ở mặt dưới, không cuống hoặc có cuống rất ngắn. Hoa của cây đơn tính, màu trắng, mọc dưới lá với hoa đực ở đầu cành và hoa cái ở dưới. Quả nang hình cầu, có đường kính khoảng 2 mm, sần sùi và chứa sáu hạt màu nâu nhạt. Cây được thu hoạch và sấy khô để sử dụng làm dược liệu.
Về công dụng, Diệp hạ châu đắng trong bài thuốc đông y có tính cam, khổ, lương, vào các kinh can và phế, giúp làm mát cơ thể, tiêu độc, sát trùng và giảm viêm. Nhờ những công năng này, Diệp hạ châu đắng trở thành một phương thuốc hữu hiệu trong việc điều trị các bệnh viêm nhiễm, mụn nhọt, viêm da, và nhiều bệnh lý khác. Đặc biệt, cây thuốc này có tác dụng làm sạch gan, thận, hỗ trợ điều trị viêm gan, viêm thận, hay các bệnh tiêu hóa như viêm ruột hoặc đi ngoài ra nước. Nó cũng có thể hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến ứ trệ máu huyết, như sản hậu ứ huyết đau bụng.
Diệp hạ châu đắng thường được sử dụng dưới dạng thuốc sắc. Liều dùng phổ biến là từ 8 g đến 20 g dược liệu khô mỗi ngày. Để chế biến, người ta sắc cây thuốc này với nước, lấy nước cốt uống và bã có thể dùng để đắp ngoài. Một trong những bài thuốc đơn giản nhưng hiệu quả là dùng cây Chó đẻ răng cưa kết hợp với muối giã nhỏ để tạo thành nước cốt uống, đồng thời bã đắp vào chỗ đau khi điều trị nhọt độc hay sưng viêm. Trong trường hợp bị thương hoặc vết đứt chảy máu, Diệp hạ châu đắng cũng có thể kết hợp với vôi giã nhỏ để đắp vào vết thương giúp cầm máu và làm sạch.
Ngoài ra, Diệp hạ châu đắng còn có tác dụng chữa các bệnh liên quan đến gan và thận, ví dụ như viêm gan vàng da, viêm thận, hoặc các triệu chứng như mắt đau sưng đỏ. Trong trường hợp này, người ta có thể dùng 40g cây Chó đẻ răng cưa kết hợp với Mã đề và Dành dành để sắc uống, giúp giảm viêm và làm mát cơ thể. Đặc biệt, Diệp hạ châu đắng còn được dùng để điều trị bệnh tưa lưỡi ở trẻ em bằng cách giã cây tươi vắt lấy nước cốt bôi vào lưỡi.
Tuy nhiên, khi sử dụng Diệp hạ châu đắng, cần lưu ý một số điều kiêng kỵ. Phụ nữ mang thai không nên sử dụng cây thuốc này, vì có thể gây ảnh hưởng đến thai nhi. Hơn nữa, như với bất kỳ loại thảo dược nào, người dùng cần phải tuân thủ đúng liều lượng và cách sử dụng để tránh tác dụng phụ không mong muốn. Những người có cơ địa dị ứng hoặc nhạy cảm với các thành phần của cây thuốc này cũng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Diệp hạ châu đắng không chỉ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền mà còn đang được nghiên cứu và ứng dụng trong y học hiện đại. Các công dụng của nó trong việc điều trị các bệnh lý viêm nhiễm, gan thận, và ứ trệ máu huyết vẫn đang được khai thác rộng rãi. Sự kết hợp giữa y học cổ truyền và các nghiên cứu hiện đại có thể giúp phát huy tối đa hiệu quả của Diệp hạ châu đắng, mang lại lợi ích cho sức khỏe cộng đồng trong việc phòng và chữa bệnh.