Bạch Chỉ, còn được biết đến với các tên gọi như Bách Chiểu, An Bạch Chỉ, Chỉ Hương, Xuyên Bạch Chỉ, là một dược liệu quý trong y học cổ truyền. Với vị cay, hơi ngọt, tính ấm và ít độc, Bạch Chỉ thường được sử dụng để chữa các bệnh như đau đầu, đau răng, cảm cúm, viêm xoang, mụn nhọt sưng đau và nhiều bệnh lý khác.
Đặc điểm thực vật và phân bố
Bạch Chỉ là cây thân thảo sống lâu năm, cao từ 1 đến 2,5 mét.
Thân cây rỗng, mập, đường kính khoảng 2–3 cm, bên ngoài nhẵn, màu tím hồng hoặc xanh lục ánh tía.
Lá to, xẻ lông chim, màu xanh; cuống lá dài từ 4–20 cm, phần cuối cuống phát triển thành bẹ ôm vào thân. Cây ra hoa vào tháng 7–8 hàng năm.
Tại Việt Nam, Bạch Chỉ được trồng và mọc phổ biến ở các tỉnh miền núi, đặc biệt là vùng trung du và miền núi phía Bắc.
Công dụng theo Y học cổ truyền
Theo Bác sĩ Y học cổ truyền, Bạch Chỉ có vị cay, tính ôn, quy vào các kinh phế, vị và đại trường. Dược liệu này được biết đến với các công dụng như giải biểu, khu phong, thắng thấp, hoạt huyết, sinh cơ và giảm đau. Do đó, Bạch Chỉ thường được sử dụng để điều trị các chứng cảm mạo phong hàn, nhức đầu vùng trán, đau răng, viêm xoang, mụn nhọt sưng tấy và ngứa ngáy.
Giảm sốt cho trẻ nhỏ:
Khi trẻ có biểu hiện sốt nhẹ, mẹ có thể dùng Bạch Chỉ nấu với nước để tạo thành nước tắm ấm, lau người nhanh trong không gian kín gió. Cách này giúp làm dịu cơ thể và hỗ trợ hạ nhiệt nhẹ nhàng, phù hợp với trẻ nhỏ.
Bài thuốc có Bạch Chỉ
Hỗ trợ giảm hôi miệng:
Lấy Bạch Chỉ và Xuyên Khung, mỗi loại khoảng 30g, nghiền nhỏ rồi vo thành viên bằng hạt ngô. Mỗi ngày, nên ngậm từ 2 đến 3 viên để cải thiện hơi thở và giảm mùi khó chịu trong khoang miệng.
Trị mụn nhọt sưng tấy:
Kết hợp Bạch Chỉ, Đương Quy và Tạo Giác Thích, mỗi loại khoảng 7g, sắc uống hàng ngày. Bài thuốc này giúp thanh nhiệt, giảm sưng, phù hợp cho những người đang gặp tình trạng mụn nhọt viêm mủ.
Hỗ trợ điều trị viêm tuyến vú giai đoạn đầu:
Dùng Bạch Chỉ và Thổ Bối Mẫu với lượng bằng nhau (mỗi vị 7g), tán thành bột mịn, hòa cùng rượu uống hai lần trong ngày. Phương pháp này có tác dụng giảm viêm, tiêu độc trong các trường hợp viêm nhẹ.
Lưu ý khi sử dụng
Theo bác sĩ, giảng viên Cao đẳng Y học cổ truyền cho biết Bạch Chỉ có nhiều công dụng hữu ích, nhưng cần thận trọng khi sử dụng. Những người có tình trạng âm hư hỏa vượng hoặc nhiệt thịnh không nên dùng. Việc sử dụng Bạch Chỉ nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ y học cổ truyền để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Bạch Chỉ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh đa dạng. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh tác dụng phụ, người dùng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ y học cổ truyền trước khi sử dụng.