Kê huyết đằng là vị thuốc quý trong Đông y, có tác dụng hoạt huyết, bổ huyết, thông kinh lạc, thường dùng trị huyết ứ, phong thấp và đau nhức xương khớp. Dùng đúng cách sẽ giúp tăng hiệu quả và đảm bảo an toàn.
- Liên nhục vị thuốc giúp an thần dưỡng tỳ thận trong Đông y
- Công dụng của Mẫu đơn bì trong điều trị bệnh lý huyết nhiệt và ứ trệ
Thông tin dược liệu và đặc điểm nhận biết kê huyết đằng
Để sử dụng hiệu quả trong điều trị, cần nắm rõ các đặc điểm nhận diện, phân loại khoa học và dạng bào chế của vị thuốc này.
- Tên vị thuốc: Kê huyết đằng
- Tên khoa học: Caulis Spatholobi suberecti
- Tên gọi khác: Thuyết đằng, Đại hoạt đằng, Dây máu người, Đại huyết đằng, Hồng đằng
- Họ thực vật: Đậu (Fabaceae)
- Bộ phận dùng: Thân cây
- Dạng bào chế: Thái phiến, sấy khô
Mô tả cảm quan: Kê huyết đằng khi bào chế có dạng phiến hình bầu dục không đều, dày khoảng 0,3 – 0,8 cm. Vỏ ngoài màu nâu xám, mặt cắt ngang có màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm, gỗ cứng, libe chứa nhựa cây xếp thành nhiều vòng bán nguyệt lệch tâm. Vị chát nhẹ, chất khô cứng.
Tính vị – quy kinh – công năng chủ trị
Bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ, Kê huyết đằng có vị đắng, hơi ngọt, tính ấm, quy vào kinh Can và Thận. Đây là vị thuốc quý có khả năng vừa hoạt huyết, vừa dưỡng huyết, giúp điều trị hiệu quả các chứng liên quan đến huyết ứ, khí trệ và tê đau.
- Tính vị: Khổ (đắng), Cam (ngọt), Ôn (ấm)
- Quy kinh: Can, Thận
Công năng chủ trị:
- Hoạt huyết, thông kinh lạc
- Bổ huyết, dưỡng huyết
- Trị huyết ứ do huyết hư, bế kinh, thống kinh
- Chấn thương tụ huyết, phong thấp đau lưng, đau xương khớp
- Theo Võ Văn Chi: Trị di tinh, đau dạ dày
Với tính vị ấm, quy vào kinh Can và Thận, cùng công năng vừa bổ vừa hoạt huyết, Kê huyết đằng là vị thuốc lý tưởng cho các chứng huyết hư, huyết ứ và phong thấp, đặc biệt phù hợp trong điều trị các bệnh lý mãn tính liên quan đến khí huyết và kinh lạc.
Cách dùng – liều dùng – kiêng kỵ khi dùng kê huyết đằng
Trong đông y, việc sử dụng Kê huyết đằng đúng liều lượng và đúng thể bệnh là yếu tố then chốt để đạt được hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ.
- Liều dùng thông thường: 10 – 16g/ngày (một số tài liệu ghi 15 – 30g)
- Cách dùng: Dạng thuốc sắc là phổ biến nhất. Có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
- Dùng ngoài: Lượng vừa đủ tùy trường hợp.
Kiêng kỵ: Thận trọng khi dùng cho người thể hàn, phụ nữ có thai hoặc người đang có vết thương hở chảy máu nhiều.
Một số bài thuốc đông y tiêu biểu từ kê huyết đằng
Kê huyết đằng thường được phối ngũ cùng các dược liệu khác để tăng cường hiệu quả điều trị. Dưới đây là một số bài thuốc điển hình:
Chữa phong thấp, đau nhức xương khớp, tay chân tê mỏi:
- Thành phần: Kê huyết đằng: 20 – 40g; Cẩu tích, Cốt toái bổ, Ngưu tất, Tỳ giải: mỗi vị 20g; Thiên niên kiện: 6g; Bạch chỉ: 4g
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Có tác dụng hoạt huyết, mạnh gân cốt, trừ phong thấp hiệu quả.
Chữa huyết hư gây xây xẩm, tim đập nhanh, đau vùng tim, đau khớp:
- Thành phần: Kê huyết đằng: 20g; Huyền sâm, Mạch môn, Ngưu tất, Hạt muồng sao: mỗi vị 15g; Tâm sen: 4g
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang. Giúp bổ huyết, dưỡng tâm và điều hòa tuần hoàn máu.
Bài thuốc dưỡng huyết, bổ can thận, trị hoa mắt, mất ngủ, mỏi gối đau lưng:
- Thành phần: Kê huyết đằng: 20g; Thục địa: 16g; Kỷ tử: 12g; Đương quy: 12g; Hoài sơn: 12g; Xuyên khung: 8g
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang.
- Công dụng: Bài thuốc giúp bổ huyết, dưỡng can thận, tăng cường tuần hoàn, cải thiện giấc ngủ và giảm các chứng đau mỏi do huyết hư.
Bài thuốc hỗ trợ điều kinh, giảm đau bụng kinh, khí huyết kém sau sinh:
- Thành phần: Kê huyết đằng: 20g; Ích mẫu: 12g; Hương phụ: 10g; Ngải cứu: 8g; Đương quy: 12g
- Cách dùng: Sắc uống trước kỳ kinh 5 ngày, mỗi ngày 1 thang, uống liên tục 5–7 ngày.
- Công dụng: Điều hòa khí huyết, hỗ trợ lưu thông máu, giảm đau và điều chỉnh kinh nguyệt không đều hoặc khó chịu trước kỳ kinh.
Bài thuốc trị chấn thương tụ huyết, đau nhức do ứ trệ khí huyết
- Thành phần: Kê huyết đằng: 20g; Hồng hoa: 8g; Ngưu tất: 12g; Xuyên khung: 10g; Huyết giác: 6g
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, kết hợp chườm ấm bên ngoài nếu có vùng tụ máu.
- Công dụng: Hoạt huyết, tiêu ứ, giảm đau, hỗ trợ phục hồi nhanh sau chấn thương phần mềm.
Kê huyết đằng là một trong những vị thuốc quý trong y học cổ truyền với công năng toàn diện: vừa bổ dưỡng huyết khí, vừa thúc đẩy tuần hoàn, thông kinh lạc và giảm đau hiệu quả. Nhờ tác dụng đa dạng và tương đối an toàn, vị thuốc này đã được sử dụng rộng rãi trong điều trị các chứng đau do phong thấp, huyết ứ và suy nhược tuần hoàn. Tuy nhiên, bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn lưu ý để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh sai lầm trong sử dụng, người bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y có chuyên môn trước khi dùng.