Đinh lăng là vị thuốc quen thuộc trong Đông y, được đánh giá cao nhờ công dụng bồi bổ sức khỏe và hỗ trợ điều trị các chứng suy nhược, rối loạn thần kinh, tiêu hóa và sản phụ khoa.
- Tính vị quy kinh và công năng của dược liệu Đỗ trọng trong đông y
- Độc hoạt vị thuốc cổ truyền hiệu quả trong điều trị phong hàn thấp tý
Bài viết dưới đây chuyên gia y học cổ truyền tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về đặc điểm, công dụng, cách dùng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng vị thuốc này.
Thông tin cơ bản về cây Đinh lăng
Để hiểu rõ hơn về đặc tính và ứng dụng của Đinh lăng trong y học cổ truyền, trước hết chúng ta cần nắm vững những thông tin cơ bản liên quan đến nguồn gốc, tên gọi, đặc điểm thực vật và bộ phận sử dụng của vị thuốc này.
- Tên vị thuốc: Đinh lăng
- Tên khoa học: Radix Polysciacis
- Tên gọi khác: Cây gỏi cá, Nam dương lâm
- Họ: Nhân sâm/Ngũ gia bì (Araliaceae)
- Bộ phận dùng: Rễ cây (sử dụng dưới dạng rễ khô)
- Dạng bào chế: Sấy khô, thường được thái thành lát mỏng
Mô tả cảm quan: Rễ Đinh lăng có hình dạng cong queo, mặt cắt ngang màu vàng nhạt. Mặt ngoài có màu trắng xám, nhiều nếp nhăn dọc, kèm theo lỗ vỏ ngang và dấu vết của các rễ con.
Tính vị, quy kinh và công năng của Đinh lăng
Theo đông y, Đinh lăng có vị ngọt, tính bình, quy vào các kinh phế, tỳ và thận. Đây là vị thuốc có công năng bổ khí, lợi sữa, giải độc, thường được sử dụng để chữa suy nhược cơ thể, suy nhược thần kinh, tiêu hóa kém, mất ngủ, và chứng ít sữa sau sinh.
Công dụng của Đinh lăng không chỉ dừng lại ở việc bồi bổ sức khỏe mà còn giúp hỗ trợ phục hồi thể trạng sau sinh và phòng ngừa nhiều bệnh lý mãn tính nhờ tác dụng thanh nhiệt, giải độc.
Cách dùng và liều dùng an toàn
Tùy theo mục đích sử dụng, Đinh lăng có thể dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc tán bột, kết hợp với các vị thuốc khác để nâng cao hiệu quả điều trị.
- Liều dùng khuyến nghị: Từ 2g đến 6g/ngày
- Cách chế biến phổ biến: Đinh lăng khô thái lát, đun với nước uống trong ngày.
Dù Đinh lăng là dược liệu lành tính, người sử dụng vẫn cần lưu ý:
- Không dùng quá liều hoặc sử dụng kéo dài mà không có sự hướng dẫn của chuyên gia y học cổ truyền.
- Thận trọng với người cao huyết áp hoặc đang sử dụng thuốc điều trị bệnh lý nền.
- Phụ nữ mang thai nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn khuyến nghị người dùng nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để đảm bảo sử dụng đúng liều lượng và phù hợp với thể trạng.
Một số bài thuốc ứng dụng Đinh lăng trong y học cổ truyền
Đinh lăng thường được sử dụng đơn độc hoặc phối hợp trong các bài thuốc dân gian như sau:
Chữa mệt mỏi, suy nhược cơ thể:
- Cách dùng: Rễ Đinh lăng khô thái mỏng (0,5g), đun với 100ml nước sôi trong 15 phút.
- Liều dùng: Chia làm 2–3 lần uống trong ngày.
- Tác dụng: Bồi bổ cơ thể, giảm mệt mỏi, hỗ trợ tăng cường sinh lực.
Thông tia sữa, giảm đau căng vú:
- Cách dùng: Rễ Đinh lăng 30–40g sắc với 500ml nước, cô đặc còn 250ml.
- Liều dùng: Uống nóng, dùng liên tục 2–3 ngày.
- Tác dụng: Giúp vú bớt nhức, sữa chảy đều trở lại, rất tốt cho phụ nữ sau sinh bị tắc tia sữa.
Chữa chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh
- Thành phần: Rễ Đinh lăng 12g, Lá vông nem 10g, Táo nhân sao 10g, Lạc tiên 12g
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước, cô đặc còn 250ml. Uống vào buổi tối trước khi đi ngủ.
- Tác dụng: Giúp an thần, cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm tình trạng hồi hộp, mệt mỏi do mất ngủ kéo dài.
Hỗ trợ điều trị huyết áp thấp, hoa mắt, chóng mặt
- Thành phần: Rễ Đinh lăng 10g, Cam thảo đất 6g, Đương quy 12g, Bạch truật 8g
- Cách dùng: Sắc với 700ml nước, chia uống 2 lần trong ngày.
- Tác dụng: Bồi bổ khí huyết, cải thiện tuần hoàn máu, giảm các triệu chứng hoa mắt, chóng mặt do huyết áp thấp.
Bồi bổ sau ốm, nâng cao thể trạng
- Thành phần: Rễ Đinh lăng 15g, Hoàng kỳ 12g, Ý dĩ 10g, Kỷ tử 10g,
- Cách dùng: Sắc lấy nước uống mỗi ngày một thang, dùng liên tục 5–7 ngày.
- Tác dụng: Giúp hồi phục sức khỏe nhanh chóng sau ốm, tăng cường miễn dịch, giảm mệt mỏi và chán ăn.
Đinh lăng là vị thuốc quý với nhiều công dụng nổi bật như bổ khí, lợi sữa, giải độc và hỗ trợ điều trị suy nhược. Nhờ tính an toàn và hiệu quả đã được khẳng định trong nhiều bài thuốc dân gian, Đinh lăng xứng đáng là một trong những lựa chọn hàng đầu trong chăm sóc sức khỏe bằng phương pháp y học cổ truyền. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả tối ưu và tránh các tác dụng không mong muốn, người bệnh nên sử dụng dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc hoặc chuyên gia Đông y.