Đại táo là vị thuốc quen thuộc trong y học cổ truyền, có tác dụng bổ trung ích khí, dưỡng huyết, an thần, thường dùng để điều hòa cơ thể và hỗ trợ hiệu quả cho các bài thuốc khác.
- Tìm hiểu về vị thuốc Đan sâm trong y học cổ truyền
- Tìm hiểu về vị thuốc Đảng sâm Bắc trong y học cổ truyền
Thông tin cơ bản về vị thuốc Đại táo
Trước hết, để hiểu rõ hơn về giá trị dược liệu của Đại táo, hãy cùng giảng viên chuyên ngành Y học cổ truyền tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn điểm qua những thông tin cơ bản như sau:
- Tên vị thuốc: Đại táo
- Tên khoa học: Fructus Ziziphi jujubae
- Tên gọi khác: Táo tàu, Táo đen, Táo đỏ
- Họ thực vật: Táo ta (Rhamnaceae)
- Bộ phận sử dụng: Quả chín
- Dạng bào chế: Thường được sử dụng ở dạng sấy khô
Mô tả cảm quan của dược liệu:Đại táo có hình dạng bầu dục hoặc hình trứng, kích thước phổ biến từ 2–3,5 cm chiều dài và 1–2,5 cm chiều rộng. Vỏ ngoài mỏng, nhăn nheo, có màu từ đỏ đen đến đen bóng. Phần thịt quả mềm, ngọt, màu vàng nâu hoặc nâu nhạt; bên trong chứa một hạch cứng, hình thoi dài, hai đầu nhọn. Dược liệu có thể chất chắc dẻo, mùi thơm nhẹ, vị ngọt thanh dễ chịu. Đây là đặc điểm cảm quan quan trọng giúp nhận biết dược liệu chính xác trong quá trình sử dụng và bào chế.
Tính vị – Quy kinh – Công năng chủ trị
Theo y học cổ truyền, Đại táo có:
- Tính vị: Vị ngọt, tính ôn
- Quy kinh: Vào kinh Tỳ và Vị
Công năng chủ trị: Đại táo có công năng bổ trung ích khí, dưỡng huyết, an thần. Dược liệu thường được dùng để hỗ trợ điều trị các chứng tỳ hư, ăn uống kém, cơ thể suy nhược, phân lỏng, mất ngủ, rối loạn thần kinh thể hysteria. Ngoài ra, Đại táo còn có vai trò điều hòa tính ôn hàn và giảm độc của một số dược liệu khác trong các bài thuốc cổ truyền.
Cách dùng – Liều dùng – Kiêng kỵ
Cách dùng – liều lượng: Đại táo thường được dùng bằng cách nấu sắc chung với các vị thuốc khác. Liều lượng phổ biến là từ 6g đến 15g mỗi ngày, tùy theo cơ địa và mục đích điều trị.
Kiêng kỵ – thận trọng: Không nên dùng Đại táo trong các trường hợp phụ nữ có thai, người bị tiêu chảy, người bị di tinh. Đặc biệt, khi dùng phối hợp trong bài thuốc, cần có sự chỉ dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.
Một số bài thuốc tiêu biểu có sử dụng Đại táo
Đại táo xuất hiện trong nhiều bài thuốc kinh điển đông y. Dưới đây là một số bài thuốc đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao:
Chữa miệng khô, cổ đau, mất ngủ sau khi khỏi sốt:
- Thành phần: Đại táo 20 quả, ô mai 10 quả
- Cách dùng: Hai vị giã nát, nhào với mật ong, ngậm dần trong nhiều ngày
- Tác dụng: Dưỡng âm, sinh tân, giúp an thần và cải thiện tình trạng khô rát sau ốm
Chữa đau bụng ở phụ nữ có thai:
- Thành phần: Đại táo 14 quả
- Cách dùng: Đốt cháy thành than, tán nhỏ, pha nước uống
- Tác dụng: Ổn định khí huyết, giảm đau nhẹ trong thai kỳ (chỉ dùng theo chỉ định của thầy thuốc)
Chữa trẻ em bị cam tẩu mã (rối loạn tiêu hóa, suy nhược):
- Thành phần: Đại táo 1 quả, hoàng bá 6g
- Cách dùng: Hai vị đốt thành than, tán nhỏ, dùng để sát vào chân răng
- Tác dụng: Sát khuẩn nhẹ, hỗ trợ giảm tình trạng viêm nhiễm vùng miệng ở trẻ nhỏ
Với đặc tính bổ trung ích khí, dưỡng huyết an thần, Đại táo là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, góp phần nâng cao thể trạng, hỗ trợ tiêu hóa và ổn định tinh thần. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được cân nhắc kỹ lưỡng, đặc biệt là với phụ nữ mang thai hoặc người có các triệu chứng tiêu chảy, di tinh.
Các bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn khuyến nghị, người bệnh nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng để đảm bảo hiệu quả điều trị và tránh tác dụng không mong muốn.