Đảng sâm Bắc là một trong những dược liệu quý hiếm, được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền nhờ vào những công dụng nổi bật như bổ khí, kiện tỳ và hỗ trợ nâng cao thể trạng, góp phần cải thiện sức khỏe toàn diện cho người bệnh.
- Công dụng và cách dùng của vị thuốc Đinh lăng trong y học cổ truyền
- Tính vị quy kinh và công năng của dược liệu Đỗ trọng trong đông y
Bài viết dưới đây chuyên gia y học cổ truyền tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về đặc điểm, công năng, cách dùng và các bài thuốc tiêu biểu có sử dụng vị thuốc này.
Thông tin cơ bản về Đảng sâm Bắc
Để hiểu rõ hơn về công dụng của Đảng sâm Bắc, trước tiên cần nắm những thông tin cơ bản sau:
- Tên vị thuốc: Đảng sâm Bắc
- Tên khoa học: Radix Codonopsis
- Tên gọi khác: Phòng đảng sâm, Lộ đảng sâm, Xuyên đảng sâm, Mần cáy
- Họ thực vật: Hoa chuông (Campanulaceae)
- Bộ phận sử dụng: Rễ cây
- Dạng bào chế phổ biến: Chích gừng
Về cảm quan, Đảng sâm Bắc thường có dạng rễ cắt khúc ngắn, hình trụ. Vỏ ngoài nhăn nheo, có nhiều vết nhăn ngang hoặc dọc tùy theo kích thước rễ. Màu sắc từ vàng nâu đến nâu xám, phần lõi màu trắng ngà. Dược liệu có thể chất dai, mùi thơm dễ chịu và vị ngọt nhẹ.
Tính vị, quy kinh và công năng chủ trị
Theo đông y, Đảng sâm Bắc có:
- Tính vị: Vị ngọt, tính bình (hơi ấm)
- Quy kinh: Quy vào kinh Phế và Tỳ
Công năng chủ trị:
- Bổ tỳ, ích khí, sinh tân chỉ khát
- Chủ trị: Tỳ vị hư nhược, phế khí suy yếu, ăn uống kém, đại tiện lỏng, cơ thể mệt mỏi, khát nước, người ốm lâu ngày suy nhược, khí huyết hư
Đảng sâm còn có tác dụng bổ dạ dày, chữa ho, tiêu đờm và lợi tiểu. Điều này cho thấy dược liệu không chỉ hữu ích trong việc điều dưỡng cơ thể mà còn có vai trò hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh phổ biến.
Cách dùng – Liều dùng – Kiêng kỵ
Đảng sâm Bắc thường được sử dụng dưới các dạng thuốc sắc, thuốc hoàn, thuốc bột hoặc ngâm rượu.
- Liều dùng thông thường: Từ 20g đến 40g mỗi ngày
- Phối hợp: Thường kết hợp với các dược liệu khác trong bài thuốc để tăng hiệu quả điều trị
- Kiêng kỵ – Thận trọng: Không dùng cho phụ nữ có thai, người bị tiêu chảy, di tinh
Việc sử dụng cần có chỉ định và theo dõi của thầy thuốc y học cổ truyền để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Một số bài thuốc tiêu biểu có sử dụng Đảng sâm Bắc
Đảng sâm Bắc đã được ứng dụng linh hoạt trong nhiều bài thuốc nhằm bồi bổ cơ thể và hỗ trợ điều trị các chứng bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc tiêu biểu:
Chữa bệnh lao mới nhiễm và ho lâu ngày:
- Thành phần: Đảng sâm 16g, Hoài sơn 15g, Ý dĩ nhân 10g; Mạch môn 10g, Cam thảo 3g, Hạnh nhân 10g; Khoản đồng hoa 10g, Xa tiền tử 10g
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
- Tác dụng: Bổ phế, dưỡng tỳ, tiêu đờm, giảm ho hiệu quả.
Bài thuốc bồi bổ cơ thể, hỗ trợ thận yếu, đau lưng, mỏi gối, đái dắt:
- Thành phần: Đảng sâm 20g, Tắc kè 5g, Huyết giác 1g, Trần bì 1g, Tiểu hồi 0,5g, Rượu trắng 40 độ 250ml, đường vừa đủ ngọt
- Cách dùng: Các vị cắt nhỏ, ngâm rượu trong một tháng. Uống mỗi lần 30ml, ngày 1–2 lần.
- Tác dụng: Bổ khí huyết, hỗ trợ chức năng thận, tăng cường sinh lực.
Chữa suy nhược ở người già hoặc người làm việc quá độ:
- Thành phần: Đảng sâm 40g, Long nhãn, Đương quy, Ngưu tất, Mạch môn mỗi vị 12g
- Cách dùng: Sắc uống 1 thang mỗi ngày. Có thể gia thêm Sâm tốt 4–8g uống riêng nếu bệnh nặng.
- Tác dụng: Bổ khí huyết, tăng cường sinh lực, cải thiện nhịp tim, giảm mệt mỏi.
Chữa ho có đờm, nước tiểu có abumin
- Thành phần: Đảng sâm 6–12g (tối đa 30g), Hạ cô thảo 12g, Mã đề 12g
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia 2–3 lần uống mỗi ngày.
- Tác dụng: Thanh phế, tiêu đờm, lợi tiểu, hỗ trợ chức năng thận.
Chữa da vàng, viêm gan vàng da
- Thành phần: Đảng sâm 12g
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia 2–3 lần uống trong ngày.
Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ điều trị viêm gan.
Đảng sâm Bắc là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với công năng chính là bổ khí, kiện tỳ và hỗ trợ tăng cường sức khỏe toàn diện. Không chỉ được sử dụng trong điều trị các chứng suy nhược, ăn uống kém, ho suyễn mà còn góp mặt trong nhiều bài thuốc bổ thận, tăng lực và dưỡng phế.
Tuy nhiên bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn khuyến nghị, việc sử dụng Đảng sâm cần lưu ý về liều lượng, đối tượng sử dụng và nên có sự hướng dẫn của thầy thuốc chuyên môn để đảm bảo hiệu quả điều trị cũng như an toàn trong quá trình dùng thuốc.