Ké đầu ngựa là vị thuốc quan trọng trong y học cổ truyền, giúp trừ phong thấp, tiêu độc và thông khiếu. Nó hiệu quả trong điều trị đau nhức xương khớp, viêm xoang, viêm mũi và các chứng mẩn ngứa, dị ứng.
- Liên nhục vị thuốc giúp an thần dưỡng tỳ thận trong Đông y
- Công dụng của Mẫu đơn bì trong điều trị bệnh lý huyết nhiệt và ứ trệ
Thông tin dược liệu và đặc điểm nhận biết ké đầu ngựa
Để sử dụng ké đầu ngựa một cách hiệu quả trong điều trị, việc nắm rõ các đặc điểm nhận diện và các thông tin khoa học về vị thuốc này là vô cùng quan trọng. Dưới đây là các thông tin cơ bản cần biết được Bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ:
- Tên vị thuốc: Ké đầu ngựa
- Tên khoa học: Fructus Xanthii strumarii
- Tên gọi khác: Thương nhĩ tử, phắt ma
- Họ: Cúc (Asteraceae)
- Bộ phận dùng: Quả
- Dạng bào chế: Sao vàng
Mô tả cảm quan: Ké đầu ngựa có quả hình trứng hoặc hình thoi, dài từ 0,8 – 1,5 cm, đường kính từ 0,3 – 0,8 cm. Mặt ngoài quả có màu nâu xám đến nâu vàng, có nhiều gai và đầu dưới có sẹo cuống quả. Thể chất của quả cứng và dai, khó bẻ gãy. Khi ngửi, quả có mùi nhẹ và vị nhạt.
Tính vị – quy kinh – công năng chủ trị
Để hiểu rõ tác dụng của vị thuốc ké đầu ngựa, chúng ta cần xem xét ba yếu tố quan trọng: tính vị, quy kinh và công năng chủ trị. Những đặc điểm này quyết định đến cách sử dụng cũng như hiệu quả điều trị của vị thuốc đông y.
- Tính vị: Ngọt nhạt, hơi đắng, tính ấm, có ít độc.
- Quy kinh: Thận, Can
- Công năng chủ trị: Trừ phong thấp, tiêu độc, tán phong thông khiếu, chữa đau khớp, chân tay tê dại, co rút; viêm mũi, viêm xoang; mụn nhọt, mẩn ngứa.
Với tính vị ấm và công năng tác động mạnh vào kinh Thận và Can, ké đầu ngựa không chỉ giúp điều trị hiệu quả các chứng bệnh phong thấp, đau nhức khớp, mà còn hỗ trợ các bệnh lý ngoài da như mụn nhọt, mẩn ngứa.
Cách dùng – liều dùng – kiêng kỵ khi dùng ké đầu ngựa
Ké đầu ngựa thường được sử dụng với liều từ 6g đến 12g mỗi ngày, tùy thuộc vào tình trạng bệnh và chỉ định của thầy thuốc. Thuốc có thể được bào chế dưới dạng thuốc sắc hoặc hoàn. Để tăng cường hiệu quả điều trị, ké đầu ngựa thường được kết hợp với các vị thuốc khác trong những bài thuốc đông y.
Ké đầu ngựa không nên sử dụng cho những người mắc chứng đau đầu do huyết hư, vì có thể làm tăng triệu chứng hoặc gây tác dụng phụ không mong muốn.
Một số bài thuốc đông y tiêu biểu từ ké đầu ngựa
Ké đầu ngựa được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc tiêu biểu từ ké đầu ngựa:
- Chữa đau răng: Sắc nước quả ké đầu ngựa, ngậm lâu và nhổ đi. Thực hiện ngậm nhiều lần để giảm đau và làm dịu các cơn đau răng.
- Mũi chảy nước trong, đặc: Quả ké sao vàng rồi tán thành bột mịn. Mỗi ngày uống từ 4g đến 8g để làm dịu tình trạng chảy nước mũi, đặc biệt là trong các trường hợp viêm mũi dị ứng.
- Chữa thủy thũng, bí tiểu tiện: Sử dụng Thương nhĩ tử và Thiêu tồn tính với tỷ lệ bằng nhau, tán nhỏ và uống mỗi lần 8g, ngày uống hai lần. Bài thuốc này có tác dụng điều trị thủy thũng và hỗ trợ chức năng tiểu tiện.
- Chữa bướu cổ: Ngày uống 4-5g quả ké đầu ngựa dưới dạng thuốc sắc. Bài thuốc này giúp làm giảm các triệu chứng của bướu cổ và cải thiện tình trạng sưng tấy.
- Chữa phong thấp, tê đau, tay chân co rút: Sử dụng 12g quả ké đầu ngựa, giã nát và sắc uống. Bài thuốc này có tác dụng giảm đau, tê và co rút ở tay chân, đặc biệt đối với các bệnh nhân bị phong thấp.
- Chữa phong thấp, đau khớp, tê dại, đau buốt nửa người: Ké đầu ngựa 12g, Kinh giới, Bạch chỉ mỗi vị 8g, Xuyên khung, Thiên niên kiện mỗi vị 6g, sắc uống. Bài thuốc này hiệu quả trong việc điều trị phong thấp, đau khớp, tê dại và các triệu chứng đau buốt nửa người.
- Chữa ápxe sâu: Sử dụng 50g ké đầu ngựa và 30g Thài lài, giã nát và đắp lên vùng bị ápxe. Đây là bài thuốc hiệu quả trong việc điều trị các vết ápxe sâu.
- Chữa dị ứng gan, mẩn ngứa, mày đay: Ké đầu ngựa 15g, Kinh giới bông 10g, Muồng trâu 15g, Bạc hà 10g, Cỏ hôi 10g, Bèo tai tượng 15g, Chổi đực 10g, Nghể bà 10g. Các vị thuốc này phối hợp với nhau và sắc uống mỗi ngày 1 thang. Bài thuốc giúp điều trị dị ứng gan, mẩn ngứa và mày đay hiệu quả.
Ké đầu ngựa là một trong những vị thuốc rất quý trong Đông y, với nhiều công dụng đặc biệt giúp chữa trị các bệnh phong thấp, dị ứng, mẩn ngứa và đau nhức xương khớp. Tuy nhiên, như với tất cả các vị thuốc Đông y, bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn lưu ý việc sử dụng đúng cách và theo liều lượng chỉ định là rất quan trọng. Người bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng để đạt được hiệu quả tối ưu và tránh những tác dụng phụ không mong muốn.