Tần giao là dược liệu trong Đông y, có tác dụng trừ phong thấp, thanh thấp nhiệt, giảm đau khớp và co rút gân mạch. Vị thuốc này thường dùng điều trị đau khớp phong thấp, sốt chiều và cảm mạo ở trẻ em.
- Đỗ trọng – Vị thuốc đông y quý cho sức khỏe gân cốt và hệ thần kinh
- Khám phá công dụng của vị thuốc Trạch tả trong y học cổ truyền
Thông tin chung về Tần giao
Để hiểu rõ hơn về công dụng cũng như cách sử dụng hiệu quả vị thuốc này trong y học cổ truyền, trước tiên cần điểm qua một số thông tin cơ bản về đặc điểm thực vật và dược tính của Tần giao.
- Tên dược liệu: Tần giao
- Tên khoa học: Radix Gentianae macrophyllae
- Tên gọi khác: Tần cửu, tần qua, thanh táo, thuốc trặc, trường sơn cây
- Họ thực vật: Long đờm (Gentianaceae)
- Bộ phận dùng: Rễ
- Dạng bào chế: Thái phiến, sấy khô
Rễ Tần giao được cắt thành khúc, có hình trụ hoặc không đều, dài từ 3 – 8cm, đường kính 0,5 – 5cm. Vỏ ngoài có màu nâu sáng hoặc nâu vàng, nhăn nheo với nhiều nếp gấp dọc và xoắn. Phần lõi có màu nâu nhạt, thể chất giòn, dễ bẻ gãy. Khi ngửi có mùi đặc trưng, nếm vào có vị đắng rõ.
Tính vị – Quy kinh – Công dụng chủ trị của Tần giao
Bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết tần giao là vị thuốc được đánh giá cao trong điều trị các bệnh liên quan đến phong thấp nhờ đặc tính khô và bình, giúp làm tan phong hàn, thanh nhiệt và giảm đau.
- Tính vị: Đắng, tính bình
- Quy kinh: Vị, Đại tràng, Can, Đởm
- Công dụng chính: Trừ phong thấp, thanh thấp nhiệt, giảm đau
Tần giao được sử dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý do phong thấp và thấp nhiệt gây ra. Vị thuốc này đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp:
- Đau nhức xương khớp do phong thấp, đau tăng khi thay đổi thời tiết, cảm giác nặng nề ở khớp
- Co rút gân mạch, tay chân co quắp, khó cử động, vận động hạn chế
- Tê bì chân tay, khớp sưng đau, cảm giác bứt rứt, khó chịu, đặc biệt vào chiều tối
- Sốt nhẹ về chiều do âm hư hoặc thấp nhiệt nội kết
- Trẻ em cảm tích phát sốt, tức là sốt do tích trệ, nhiễm phong nhiệt từ bên ngoài
Cách dùng – Liều dùng và lưu ý khi sử dụng Tần giao
Vị thuốc đông y tần giao thường được sử dụng với liều lượng từ 6g đến 9g mỗi ngày, tùy theo tình trạng bệnh lý và thể trạng người dùng. Vị thuốc có thể dùng dưới dạng thuốc sắc, hoàn tán hoặc kết hợp trong các bài thuốc cổ phương.
Tần giao thường không dùng đơn lẻ, mà được phối hợp với nhiều dược liệu khác để tăng hiệu quả điều trị, đặc biệt trong các bài thuốc trị phong thấp, đau nhức xương khớp hoặc sốt về chiều.
Lưu ý khi sử dụng:
- Người tỳ vị hư yếu hoặc có triệu chứng hàn thấp nội thịnh nên thận trọng khi dùng vì Tần giao có tính đắng, dễ gây hao tổn tân dịch nếu sử dụng lâu dài.
- Tránh lạm dụng hoặc dùng liều cao kéo dài mà không có sự chỉ định của thầy thuốc.
- Phụ nữ mang thai hoặc trẻ nhỏ cần có sự hướng dẫn cụ thể từ lương y trước khi sử dụng.
Việc sử dụng Tần giao đúng liều lượng, kết hợp phù hợp với các dược liệu khác và tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc sẽ giúp phát huy tối đa hiệu quả điều trị, đồng thời đảm bảo an toàn cho người dùng.
Một số bài thuốc tiêu biểu có sử dụng Tần giao
Tần giao là vị thuốc có nhiều ứng dụng trong điều trị các chứng bệnh do phong thấp, thấp nhiệt và các rối loạn liên quan đến khí huyết. Dưới đây là một số bài thuốc điển hình có sự góp mặt của Tần giao, giúp hỗ trợ điều trị hiệu quả các triệu chứng đau nhức xương khớp, ho, sốt và suy nhược cơ thể.
Bài thuốc trị ho, sốt và mồ hôi trộm:
- Thành phần: Tần giao (rễ thanh táo): 10g; Miết giáp, Địa cốt bì, Sài bồ: mỗi vị 10g; Đương quy, Tri mẫu: mỗi vị 5g; Thanh cao, Ô mai: mỗi vị 4g
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước, còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp do phong thấp:
- Thành phần: Tần giao: 6g; Quế chi: 4g; Xuyên khung: 5g; Đương quy: 6g
- Cách dùng: Sắc thuốc với 500ml nước, còn 150ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc trị sốt nhẹ và chân tay tê bì:
- Thành phần: Tần giao: 9g; Cẩu tích: 10g; Thổ phục linh: 6g; Bạch truật: 5g
- Cách dùng: Sắc với 700ml nước, còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Tần giao không chỉ là một vị thuốc hữu hiệu trong điều trị các chứng đau nhức xương khớp do phong thấp mà còn có khả năng thanh nhiệt, giảm sốt và cải thiện tình trạng co rút gân mạch. Tuy nhiên, bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn lưu ý để sử dụng an toàn và đạt hiệu quả tối đa, người bệnh nên dùng theo chỉ định của thầy thuốc và tránh lạm dụng. Với những đặc tính quý giá, Tần giao xứng đáng là một trong những vị thuốc không thể thiếu trong tủ thuốc Đông y truyền thống.