Hà thủ ô đỏ là một vị thuốc nổi tiếng trong y học cổ truyền, có tác dụng dưỡng huyết, bổ can thận, làm đen tóc, chống lão hóa và điều trị nhiều bệnh lý liên quan đến huyết hư, thần kinh suy nhược và lão hóa.
- Công dụng và cách dùng Xích thược trong Y học cổ truyền
- Công dụng chữa bệnh của Xuyên khung theo y học cổ truyền
Hà thủ ô đỏ, tên khoa học là Radix Fallopiae multiflorae, còn gọi là Dạ giao đằng, là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, thuộc họ Rau răm (Polygonaceae). Bộ phận dùng làm thuốc là rễ củ, thường được chế biến với đậu đen – gọi là “chế đậu đen” – để tăng hiệu quả bổ dưỡng và giảm độc tính. Dưới dạng cảm quan, rễ hà thủ ô đỏ có hình dạng gần tròn hoặc không xác định, vỏ ngoài sần sùi, màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm, lõi màu nâu đỏ, thể chất chắc, dễ bẻ, mùi nhẹ và vị đắng chát.
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn chia sẻ, Hà thủ ô đỏ có vị đắng, ngọt, sáp, tính ôn, quy vào hai kinh Can và Thận – hai cơ quan chủ về huyết và tinh, có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống, sức khỏe và sinh lực của con người. Hà thủ ô đỏ có nhiều công năng nổi bật như dưỡng huyết, bổ can thận, nhuận tràng thông tiện và làm đen tóc. Vì vậy, vị thuốc này thường được dùng để điều trị các chứng huyết hư thiếu máu, da xanh, gầy yếu, đau lưng mỏi gối, di tinh, tóc bạc sớm, rụng tóc và táo bón. Đặc biệt, đây là lựa chọn tốt trong các trường hợp người già yếu, phụ nữ sau sinh, người lao động trí óc căng thẳng, thần kinh suy nhược, ăn uống kém tiêu.
Liều lượng Đông y sử dụng phổ biến của Hà thủ ô đỏ đã chế là từ 6g đến 12g mỗi ngày, hoặc có thể tăng lên đến 20g tùy theo từng bài thuốc và thể trạng bệnh nhân. Dạng sử dụng thường là thuốc sắc hoặc rượu thuốc. Tuy nhiên, khi dùng Hà thủ ô đỏ, cần kiêng các loại thực phẩm như hành, tỏi và củ cải trắng vì chúng có thể làm giảm hiệu quả của thuốc. Đồng thời, những người có huyết áp thấp hoặc đường huyết thấp nên thận trọng khi dùng, vì vị thuốc này có thể làm hạ áp và đường huyết nhẹ.
Trong thực tiễn điều trị, Hà thủ ô đỏ được ứng dụng trong nhiều bài thuốc cổ truyền hiệu quả. Một bài thuốc bổ dành cho người già yếu, thần kinh suy nhược và ăn uống kém gồm Hà thủ ô 10g, Đại táo 5g, Thanh bì 2g, Trần bì 3g, Sinh khương 3g, Cam thảo 2g, sắc với 600ml nước còn 200ml, chia làm nhiều lần uống trong ngày. Bài thuốc này giúp bồi bổ khí huyết, điều hòa tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể.
Một phương pháp khác là bài thuốc “Hà thủ ô hoàn”, gồm 1800g Hà thủ ô thái mỏng, 600g Ngưu tất, kết hợp với một đấu to đậu đen. Các vị thuốc được sắp xen kẽ với đậu rồi đồ chín, phơi khô, làm như vậy ba lần, sau đó tán bột, trộn với thịt táo đen làm viên nhỏ 0,5g. Ngày uống ba lần, mỗi lần 30 viên, chiêu thuốc bằng rượu hâm nóng. Bài thuốc này có tác dụng dưỡng huyết, bổ thận, cường kiện gân cốt và làm đen tóc hiệu quả.
Ngoài ra, có thể sử dụng Hà thủ ô tán, tức là rễ hà thủ ô phơi khô, tán bột, uống mỗi ngày 4g vào sáng và chiều cùng với rượu, giúp cải thiện huyết hư và tóc bạc sớm. Trong những trường hợp huyết hư, máu nóng, tóc khô hay rụng, chóng mặt, ù tai, hoa mắt, người mệt mỏi, lưng gối mỏi, khô miệng táo bón, có thể dùng bài thuốc gồm Hà thủ ô chế, Sinh địa và Huyền sâm, mỗi vị 20g, sắc uống. Bài thuốc này có tác dụng thanh nhiệt, dưỡng huyết, an thần và nhuận tràng.
Đối với người già bị xơ cứng động mạch, huyết áp cao hoặc nam giới tinh yếu, khó có con, có thể dùng bài thuốc kết hợp Hà thủ ô 20g với Tầm gửi dâu, Kỷ tử và Ngưu tất, mỗi vị 16g, sắc uống. Đây là bài thuốc có tác dụng hoạt huyết, bổ tinh, dưỡng can thận và tăng cường sinh lực. Ngoài ra, một bài thuốc bổ khí huyết, mạnh gân cốt khác là kết hợp Hà thủ ô đỏ và trắng với lượng bằng nhau, ngâm nước vo gạo ba đêm, sao khô, tán nhỏ, luyện với mật làm viên nhỏ bằng hạt đậu xanh. Mỗi ngày uống 50 viên với rượu khi bụng đói, giúp bồi bổ cơ thể, dưỡng gân cốt và phòng chống lão hóa.
Đối với phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt, thiếu máu, có thể dùng bài thuốc điều kinh bổ huyết gồm rễ và lá hà thủ ô với một rổ lớn đậu đen, giã nát, đổ ngập nước nấu nhừ, lọc lấy nước cốt, nấu cô lại thành cao rồi thêm mật ong, bảo quản kín và dùng mỗi lần một muỗng canh. Bài thuốc này dùng lâu ngày sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc điều hòa kinh nguyệt và dưỡng huyết.