Phục thần là vị thuốc quý trong Y học cổ truyền, có tác dụng bổ can thận, hoạt huyết, mạnh gân xương, thường dùng trị phong thấp, đau nhức xương khớp, rối loạn tiểu tiện và kinh nguyệt.
- Tác dụng và lợi ích của dược liệu Sinh địa trong Y học cổ truyền
- Công dụng và ứng dụng của Sơn thù trong y học cổ truyền
Thông tin chung về dược liệu Phục thần
Trước khi đi sâu vào công dụng điều trị, chúng ta cùng tìm hiểu một số đặc điểm cơ bản về Phục thần – một dược liệu quý trong Y học cổ truyền, nổi bật với khả năng bổ can thận, mạnh gân xương và hỗ trợ điều trị các chứng đau nhức do phong thấp.
- Tên dược liệu: Phục thần
- Tên khoa học: Poria
- Tên gọi khác: Hiếm gặp, ít phổ biến trong dân gian
- Họ thực vật: Nấm lỗ (Polyporaceae)
- Bộ phận sử dụng: Thể quả của nấm
- Dạng bào chế: Cắt lát mỏng (thái phiến), đem
Mô tả cảm quan: Theo Bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn phục thần có dạng khối nấm, không mang hình dáng cố định. Bề mặt có màu trắng ngà đến trắng xám, phần bên trong đôi khi chứa đoạn rễ thông với sắc nâu vàng hoặc nâu đen. Dược liệu có thể chất rắn chắc, không mùi, vị nhạt, dễ bảo quản và sử dụng trong các bài thuốc cổ truyền.
Tính vị – Quy kinh và công dụng chủ trị của Phục thần
Trong Y học cổ truyền, để hiểu rõ giá trị điều trị của một vị thuốc, việc nhận biết tính vị và quy kinh là yếu tố then chốt. Phục thần không chỉ được biết đến như một dược liệu hỗ trợ bổ can thận, mà còn có vai trò quan trọng trong điều hòa khí huyết và làm mạnh gân cốt.
- Tính vị: Vị ngọt (cam), nhạt (đạm), tính bình
- Quy kinh: Tác động chủ yếu vào các kinh Tâm, Phế, Tỳ, Thận và Vị
Công năng – Chủ trị:
- Hoạt huyết khứ ứ: Giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm tình trạng ứ trệ khí huyết
- Bổ can thận: Hỗ trợ phục hồi chức năng gan thận, làm mạnh gân xương
- An thần định chí: Giúp thư giãn tinh thần, hỗ trợ giấc ngủ sâu và ổn định tâm trí
- Chỉ định lâm sàng: Đau nhức xương khớp do phong thấp; Đau lưng, mỏi gối, tay chân co quắp; Rối loạn kinh nguyệt, bế kinh, đau bụng kinh; Bí tiểu, tiểu tiện không thông
Phục thần là vị thuốc đa dụng, được đánh giá cao nhờ khả năng vừa bồi bổ vừa điều hòa khí huyết. Khi được sử dụng đúng cách và kết hợp hợp lý trong các bài thuốc cổ phương, Phục thần có thể mang lại hiệu quả điều trị đáng kể trong nhiều bệnh lý mãn tính và rối loạn chức năng cơ thể.
Cách sử dụng và liều lượng của Phục thần
Việc sử dụng dược liệu đúng cách đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả điều trị. Với Phục thần, liều lượng và cách chế biến cần được áp dụng theo nguyên tắc của Y học cổ truyền để phát huy tối đa dược tính.
- Liều dùng phổ biến: Từ 9 – 15g mỗi ngày, tùy theo thể trạng và mục đích điều trị
- Phương pháp sử dụng: Có thể sắc uống hoặc tán bột, thường được kết hợp với các vị thuốc khác trong các bài thuốc cổ phương để tăng hiệu quả
Kiêng kỵ – Thận trọng: Người có thể trạng âm hư, hoặc mắc chứng thấp nhiệt không nên sử dụng Phục thần, nhằm tránh làm rối loạn khí huyết hoặc gây phản tác dụng trong điều trị.
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn khuyến nghị việc sử dụng đúng liều, đúng cách và đúng đối tượng không chỉ giúp Phục thần phát huy công dụng tối đa mà còn đảm bảo an toàn cho người bệnh trong quá trình điều trị lâu dài.
Một số bài thuốc cổ truyền tiêu biểu sử dụng Phục thần
Trong Y học cổ truyền, Phục thần thường được phối hợp cùng các vị thuốc khác để tạo thành những bài thuốc có hiệu quả cao trong điều trị nhiều chứng bệnh như suy nhược, mất ngủ, đau nhức xương khớp, kinh nguyệt không đều… Dưới đây là một số bài thuốc điển hình:
Bài thuốc dưỡng tâm, an thần, trị suy nhược:
- Chỉ định: Dành cho người tim yếu, hồi hộp, sợ hãi, ngủ kém, hay quên, tinh thần suy nhược, ăn uống kém
- Thành phần: Phục thần, Đảng sâm, Liên nhục, Long nhãn, Đại táo – mỗi vị 16g; Táo nhân sao, Viễn chí, Thạch xương bồ – mỗi vị 8g
- Cách dùng: Sắc uống hằng ngày hoặc tán bột, viên với mật ong. Uống 10–20g mỗi ngày
- Công dụng: Bổ tâm tỳ, dưỡng thần, cải thiện giấc ngủ và trí nhớ
Bài thuốc bổ thận, mạnh gân cốt:
- Chỉ định: Thích hợp cho người hay đau lưng, mỏi gối, yếu cơ do thận hư, gân cốt suy yếu
- Thành phần: Phục thần 12g, Cẩu tích 12g, Đỗ trọng 12g, Thục địa 16g, Ngưu tất 8g
Cách dùng: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia làm 2 lần uống mỗi ngày - Công dụng: Bổ thận, cường gân kiện cốt, giảm đau lưng mỏi gối, hỗ trợ điều trị chứng suy nhược do thận hư
Bài thuốc điều hòa kinh nguyệt, hỗ trợ bế kinh:
- Chỉ định: Phù hợp với phụ nữ kinh nguyệt không đều, bế kinh, đau bụng kinh do huyết ứ
- Thành phần:Phục thần 10g, Ích mẫu 12g, Hương phụ 8g, Đương quy 10g, Xuyên khung 8g
Cách dùng: - Sắc uống trước kỳ kinh 5–7 ngày, dùng liên tục trong 5 ngày
- Công dụng: Hoạt huyết điều kinh, giải uất, giảm đau bụng kinh, hỗ trợ điều trị rối loạn kinh nguyệt
Phục thần là một vị thuốc đông y an toàn, có giá trị trong hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh mãn tính, đặc biệt là các bệnh lý về xương khớp, tiết niệu và rối loạn thần kinh. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối ưu, người dùng cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc y học cổ truyền trước khi sử dụng, nhất là khi phối hợp nhiều vị thuốc khác nhau trong một bài thuốc.