Quế chi là một trong những vị thuốc cổ truyền lâu đời, nổi bật với công năng giải biểu hàn, ôn thông kinh mạch, hỗ trợ điều trị hiệu quả các chứng cảm mạo, ứ trệ khí huyết và tiểu tiện không thông.
- Tác dụng và lợi ích của dược liệu Sinh địa trong Y học cổ truyền
- Công dụng và ứng dụng của Sơn thù trong y học cổ truyền
Thông tin chung về dược liệu Quế chi
Trước khi đi sâu vào công dụng điều trị, chúng ta cùng bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn tìm hiểu một số đặc điểm cơ bản về vị thuốc Quế chi – một vị thuốc được ứng dụng rộng rãi trong các bài thuốc cổ phương.
- Tên dược liệu: Quế chi
- Tên khoa học: Ramulus Cinnamomi
- Tên gọi khác: Cành quế
- Họ thực vật: Long não (Lauraceae)
- Bộ phận sử dụng: Cành non
- Dạng bào chế: Sao vàng
Mô tả cảm quan: Quế chi là những đoạn cành nhỏ có hình trụ tròn, chiều dài dao động từ 0,5 – 4cm, đường kính từ 0,3 – 1,5cm. Mặt ngoài màu nâu hoặc nâu đỏ, có nhiều nếp nhăn dọc cùng sẹo của chồi và cành nhỏ. Khi bẻ ngang sẽ thấy lớp vỏ nâu, phần gỗ bên trong màu vàng nhạt đến vàng nâu, lõi gần tròn. Dược liệu có mùi thơm nhẹ đặc trưng, vị ngọt xen lẫn cay nhẹ, chất cứng giòn, dễ bẻ gãy.
Tính vị, quy kinh và công dụng chủ trị của Quế chi
Theo Y học cổ truyền, Quế chi có vị tân (cay), cam (ngọt), tính ôn (ấm). Vị thuốc này quy vào các kinh Phế, Tâm và Bàng quang – ba tạng phủ quan trọng liên quan đến điều hòa khí huyết và bài tiết.
Công năng chủ trị:
- Giải biểu hàn: Làm ấm cơ thể, phát tán phong hàn
- Thông dương khí: Làm thông suốt các hoạt động sinh lý dương khí trong cơ thể
- Ôn thông kinh mạch: Làm ấm và lưu thông khí huyết qua kinh lạc
- Hóa khí: Hỗ trợ điều trị đầy chướng, khí huyết ứ trệ
Chỉ định điều trị: Thường dùng trong các trường hợp như cảm mạo do phong hàn, đau đầu, ứ trệ khí huyết, tiểu tiện không thông, phù nề do khí dương bị bế tắc.
Cách sử dụng và liều lượng của Quế chi
Theo Bác sĩ YHCT tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn để phát huy tối đa công dụng của Quế chi trong điều trị, người bệnh cần nắm rõ liều lượng và phương pháp sử dụng phù hợp theo hướng dẫn của Y học cổ truyền.
- Liều dùng phổ biến: 6 – 12g mỗi ngày, dưới dạng thuốc sắc.
- Cách dùng: Quế chi thường được kết hợp trong các bài thuốc cổ phương, phối hợp với các vị thuốc như Thược dược, Cam thảo, Sinh khương,… để tăng hiệu quả điều trị.
Lưu ý kiêng kỵ – thận trọng: Những người âm hư hỏa vượng hoặc phụ nữ có thai không nên dùng Quế chi, tránh gây kích ứng khí huyết hoặc ảnh hưởng đến thai nhi.
Sử dụng Quế chi đúng liều, đúng cách và đúng đối tượng không chỉ giúp hỗ trợ điều trị hiệu quả mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe người dùng trong quá trình điều trị lâu dài.
Một số bài thuốc cổ truyền tiêu biểu sử dụng Quế chi
Với đặc tính ôn ấm, phát tán phong hàn, thông kinh hoạt lạc và điều hòa khí huyết, Quế chi được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc cổ truyền – đặc biệt là các bài thuốc trị cảm mạo, đau đầu, tứ chi lạnh, hoặc các rối loạn tuần hoàn khí huyết. Dưới đây là một số bài thuốc đông y điển hình có thành phần Quế chi, được ứng dụng phổ biến trong thực tiễn điều trị:
Bài thuốc Quế chi thang – Hỗ trợ điều trị cảm mạo phong hàn
- Thành phần: Quế chi 8g, Cam thảo 6g, Thược dược 6g, Sinh khương 6g, Táo đen 4 quả
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước, đun đến khi còn 200ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày, uống khi còn nóng.
- Công dụng: Giải biểu, điều hòa dinh vệ, phát tán phong hàn nhẹ.
Bài thuốc dưỡng tâm, trị nhức đầu hoa mắt, khí huyết hư yếu
- Thành phần: Quế chi 6g, Thược dược 6g, Đại táo 6g, Sinh khương 6g, Phục linh 6g, Bạch truật 6g, Cam thảo 4g
- Cách dùng: Sắc 600ml nước còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
- Công dụng: Kiện tỳ, bổ khí huyết, ổn định thần kinh, tăng cường lưu thông máu.
Bài thuốc ôn kinh hoạt lạc – Điều trị đau khớp, tê mỏi tay chân do hàn thấp
- Thành phần: Quế chi 6g, Độc hoạt 8g, Tế tân 4g, Cam thảo 4g, Sinh khương 6g
- Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
- Công dụng: Ôn kinh tán hàn, thông kinh lạc, giảm đau khớp do phong hàn thấp.
Bài thuốc điều hòa kinh nguyệt – Chữa kinh nguyệt không đều do hàn khí
- Thành phần: Quế chi 6g, Ngải cứu 8g, Thược dược 8g, Ích mẫu 10g, Sinh khương 4g
- Cách dùng: Sắc uống trước kỳ kinh 5–7 ngày, dùng liên tục 5 ngày.
- Công dụng: Ôn kinh, hoạt huyết, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt.
Bài thuốc trị lạnh bụng, đầy hơi, tiêu hóa kém
- Thành phần: Quế chi 6g, Trần bì 6g, Sa nhân 4g, Cam thảo 4g, Sinh khương 4g
- Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, uống ấm sau bữa ăn.
- Công dụng: Ổn vị, ôn trung, điều khí, giảm chướng bụng và lạnh bụng sau ăn.
Bài thuốc bổ dương, trị liệt dương do dương khí suy hư
- Thành phần: Quế chi 6g, Nhục thung dung 10g, Dâm dương hoắc 10g, Ba kích 8g, Cam thảo 4g
- Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày, dùng liên tục 10–15 ngày tùy tình trạng.
- Công dụng: Bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lực, hỗ trợ điều trị rối loạn chức năng sinh lý nam giới do hàn thấp.
Quế chi là một dược liệu quý trong Đông y, nổi bật với khả năng phát tán phong hàn, thông dương khí và điều hòa khí huyết. Tuy nhiên, việc sử dụng cần có sự hướng dẫn từ thầy thuốc chuyên môn để đảm bảo phù hợp với thể trạng và tình trạng bệnh cụ thể. Sử dụng đúng cách sẽ giúp phát huy tối đa hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng không mong muốn.